IV oś priorytetowa PO IR realizuje Priorytet Inwestycyjny 1.a (PI 1.a) – Udoskonalanie infrastruktury badań i innowacji i zwiększanie zdolności do osiągania doskonałości w zakresie badań i innowacji oraz wspieranie ośrodków kompetencji, w szczególności tych, które leżą w interesie Europy.

Priorytet inwestycyjny 1.a (PI 1a) w ramach IV osi priorytetowej PO IR realizuje cel szczegółowy 6. Zwiększony poziom rynkowego wykorzystania wyników badań naukowych.

Rezultaty, które Polska zamierza osiągnąć:

Wsparcie realizowane w ramach IV osi priorytetowej POIR jest skoncentrowane na projektach badawczo-rozwojowych prowadzonych przez jednostki naukowe, przedsiębiorstwa oraz konsorcja tych podmiotów. Projekty te mają na celu zwiększenie zasobów wiedzy w obszarach jednocześnie uznanych za priorytetowe dla rozwoju polskiej nauki oraz istotnych dla polskiej gospodarki.

Interwencja w ramach POIR jest także prowadzona w celu zapewnienia najlepszych warunków infrastrukturalnych do prowadzenia prac B+R, przy czym wsparcie to będzie skierowane na realizację projektów stanowiących wkład Polski w budowę Europejskiej Przestrzeni Badawczej.

Projekty współfinansowane w ramach IV osi priorytetowej POIR, które zakłada do realizacji Priorytet Inwestycyjny 1a (PI 1a), powinny służyć również konsolidacji potencjału jednostek naukowych, tak aby w efekcie realizacji programu polska nauka posiadała silniejsze, rozpoznawalne w UE i na świecie jednostki naukowe. Uzyskanie takich efektów wymaga inwestowania w naukowców – w zespoły badawcze, w których uczestniczą również pracownicy naukowi z ośrodków zagranicznych. Takie działania, a także wsparcie tworzenia międzynarodowych agend badawczych, czy wirtualnych instytutów, zapewnia polskiej nauce lepszy kontakt z projektami badawczo-rozwojowymi prowadzonymi w ośrodkach UE i na świecie.

Harmonizacja zasad udzielania wsparcia w ramach POIR z zasadami, które obowiązują w programie Horyzont 2020, jest czynnikiem sprzyjającym skutecznemu ubieganiu się o środki z programu międzynarodowego oraz wpłynie pozytywnie na poprawę jakości zarządzania projektami badawczo-rozwojowymi w Polsce.

Efekty działań podejmowanych w ramach IV osi POIR powinny być rozpatrywane nie tylko przez pryzmat stworzenia warunków dla lepszego funkcjonowania sektora nauki, ale przede wszystkim jako wkład w długofalowy proces budowy w Polsce gospodarki opartej na wiedzy, w tym efektywnie wykorzystującej zasoby, a więc z perspektywy korzyści dla gospodarki i całego społeczeństwa.

Priorytet Inwestycyjny 1a (PI 1a) w ramach IV osi priorytetowej PO IR umożliwia finansowanie części wydatków poniesionych na ochronę własności intelektualnej (z wyłączeniem kosztów związanych z postępowaniami sądowymi) uzyskanej w wyniku realizacji prac B+R oraz finansowanie wydatków dotyczących rozwoju kadr (szkolenia, staże, stypendia) uczestniczących w prowadzeniu prac B+R (w ramach cross-financingu).

Specyficznymi wskaźnikami rezultatu dla realizacji celu szczegółowego 6. będą:

• Udział finansowania pochodzącego z sektora przedsiębiorstw (BES) w wydatkach sektora szkolnictwa wyższego na działalność B+R (HERD)
• Udział nakładów bieżących poniesionych na badania stosowane i prace rozwojowe w nakładach bieżących ogółem na B+R

Priorytet inwestycyjny 1a (PI 1a) – Przykładowe typy projektów w ramach IV osi priorytetowej PO IR, cel szczegółowy 6.:

• Badania naukowe i prace rozwojowe

Wsparcie obejmuje projekty polegające na prowadzeniu badań naukowych i prac rozwojowych, realizowane przez konsorcja naukowe i naukowo-przemysłowe.

Dzięki zaangażowaniu przedsiębiorstw do realizacji projektów, zapewnione będzie wsparcie w zakresie komercjalizacji wyników badań. Wsparcie kierowane jest na przedsięwzięcia realizowane w ramach procesu inteligentnej specjalizacji na poziomie krajowym lub regionalnym. W przypadku inteligentnych specjalizacji wspólnych dla kilku województw, nacisk położony zostanie na tworzenie konsorcjów o charakterze ponadregionalnym (tzw. regionalne agendy naukowo-badawcze). Koncentracja środków na obszarach tematycznych o najwyższym potencjale gospodarczo-naukowym w skali kraju i regionów zwiększy efektywność publicznych i prywatnych nakładów na B+R.

Projekty powinny prowadzić do koncentracji potencjału najlepszych badaczy i zespołów badawczych (z jednostek naukowych i przedsiębiorstw) o uznanym dorobku naukowym w kraju i na świecie, a także osób o krótkim stażu badawczym – młodych naukowców, studentów i doktorantów – wokół najlepszych krajowych ośrodków naukowo-dydaktycznych i przedsiębiorstw prowadzących działalność naukową oraz B+R. Projekty powinny prowadzić do synergii oraz optymalizacji działań poprzez powiązanie istniejącej infrastruktury oraz prowadzenie w oparciu o nią wspólnych badań naukowych i prac rozwojowych.

Finansowanie może być realizowane w ramach następujących typów projektów:

• strategicznych programów badawczych dla gospodarki,
• regionalnych agend naukowo-badawczych (RANB), zgodnych z regionalnymi inteligentnymi specjalizacjami, realizowanych przez jeden lub wspólnie przez kilka regionów,
• programów badawczych wirtualnych instytutów,
• projektów aplikacyjnych.

W ramach ww. typów projektów możliwe jest ponoszenie wydatków na zakup infrastruktury badawczo-rozwojowej, niezbędnej do prowadzenia badań. Ponadto możliwe jest finansowanie prac B+R prowadzonych we współpracy z jednostkami naukowymi z innych państw oraz kosztów prac B+R wykonywanych poza granicami Polski, w przypadku, gdy stanowią one element projektu prowadzonego w Polsce.

• Rozwój nowoczesnej infrastruktury badawczej sektora nauki

W celu podniesienia jakości nauki niezbędne jest inwestowanie w nowoczesną infrastrukturę badawczo-rozwojową, bez której często nie jest możliwe zastosowanie nowych metod badawczych oraz pełne wykorzystanie potencjału kadr naukowych. Inwestycje te umożliwią zapewnienie spójności polskiego sektora nauki z Europejską Przestrzenią Badawczą oraz pozwolą na stałe podnoszenie jakości prac B+R .

Wsparcie jest kierowane do wybranych projektów dużej, strategicznej infrastruktury badawczo-rozwojowej, o charakterze ogólnokrajowym i międzynarodowym, znajdujących się na Polskiej Mapie Drogowej Infrastruktury Badawczej. Celem realizowanych projektów jest stworzenie skutecznego dostępu do tej infrastruktury dla przedsiębiorstw i innych zainteresowanych podmiotów. Podstawą do udzielenia wsparcia na rozwój infrastruktury jest zgodność projektu z kryteriami wskazami w Umowie Partnerstwa, w tym m.in.:

• udokumentowany potencjał naukowy, współpraca w ramach konsorcjów naukowych lub naukowo-przemysłowych (premiowana na etapie oceny projektu), przedstawienie programu budowy i długoterminowego planu prac B+R, które będą realizowane w objętych inwestycjami obiektach;
• wkład projektu w konsolidację krajowego potencjału naukowego (zapewnienie możliwości prowadzenia prac B+R dla co najmniej kilku jednostek naukowych lub przedsiębiorstw);
• wpisywanie się tematów prac B+R realizowanych w finansowanej infrastrukturze w obszary inteligentnej specjalizacji;
• sposób finansowania wspartej infrastruktury (preferowane będą projekty zakładające udzielanie pomocy publicznej oraz projekty z wysokim udziałem wkładu prywatnego);
• umożliwienie dostępu do infrastruktury podmiotom spoza jednostki otrzymującej dofinansowanie, w szczególności przedsiębiorstwom.

Realizowane projekty nie mogą powielać istniejących zasobów oraz powinny uzupełniać wcześniej wytworzoną infrastrukturę badawczo-rozwojową.

Aspekt ten będzie weryfikowany na etapie oceny każdego projektu.

Instrument kładzie nacisk na zwiększenie udziału przychodów od przedsiębiorstw w całości przychodów operatora infrastruktury. Warunkiem uzyskania wsparcia jest przedstawienie koncepcji umożliwienia korzystania z infrastruktury przez przedsiębiorstwa i inne podmioty w oparciu o wstępne regulaminy dostępu oraz wyliczenia rachunku kosztów i pokrywania ich przez usługobiorców, a także podjęcie działań informujących podmioty gospodarcze i społeczeństwo o dostępności infrastruktury i jej funkcjach.

Infrastruktura wsparta w latach 2014-2020 powinna w jak największym zakresie służyć wzmocnieniu współpracy nauki z biznesem, w związku z powyższym przewiduje się, że przedsięwzięcia infrastrukturalne powinny być w jak największym stopniu finansowane z wykorzystaniem schematów pomocy publicznej. Dopuszczalne będzie również dzielenie projektów na część wykorzystywaną gospodarczo (zgodnie ze schematem pomocy publicznej) i niegospodarczą (finansowanie ze środków publicznych). Preferowane będą projekty realizowane w schemacie pomocy publicznej. Ponadto, przewiduje się, że wnioskodawcy będą zobowiązani do zapewnienia wkładu pochodzącego ze środków przedsiębiorstwa (partnera wnioskodawcy w realizacji projektu) niezależnie od wnoszenia wkładu własnego, także w sytuacji, gdy współfinansowanie ze środków unijnych będzie realizowane poza schematami pomocy publicznej. Instrument przewiduje premiowanie projektów, w których wkład przedsiębiorstwa w koszty budowy infrastruktury jest najwyższy.

Realizacja projektów infrastrukturalnych będzie wiązać się z regularnym raportowaniem postępów w poszczególnych projektach oraz weryfikowaniem wskaźnika udziału przychodów od przedsiębiorstw w całości przychodów operatora infrastruktury. Niezrealizowanie deklarowanych wartości ww. wskaźnika skutkuje obowiązkiem proporcjonalnego zwrotu dofinansowania.

Inwestycje infrastrukturalne mogą być uzupełnione o działania związane z rozwojem umiejętności pracowników obsługujących nową aparaturę badawczą (w ramach cross-financingu).

• Międzynarodowe agendy badawcze

O jakości sektora B+R decyduje między innymi liczba i poziom badań naukowych i prac rozwojowych prowadzonych we współpracy z zagranicznymi ośrodkami naukowymi lub przedsiębiorstwami. Liczba polskich zespołów badawczych biorących udział w międzynarodowych projektach oraz jednostek naukowych, pełniących funkcje koordynatorów międzynarodowych projektów B+R jest niezadowalająca i odbiega od średniej unijnej.

W POIR wspierane są Międzynarodowe Agendy Badawcze (MAB), tworzone w Polsce we współpracy z renomowanymi ośrodkami naukowymi z innych państw. Celem MAB jest realizacja wysokiej jakości badań naukowych i prac rozwojowych, prowadzonych przez zespoły wybitnych naukowców zagranicznych i polskich. Wsparcie powinno przyczynić się do stworzenia w Polsce wyspecjalizowanych, wiodących w skali światowej jednostek naukowych, stosujących najlepsze światowe praktyki w zakresie:

• identyfikowania programów i tematów badawczych,
• polityki personalnej oraz zarządzania pracami B+R,
• komercjalizacji wyników prac B+R.

Liderem MAB, odpowiadającym za część organizacyjną MAB, jest naukowiec lub grupa naukowców, którzy osiągnęli sukcesy międzynarodowe w swojej dziedzinie. Zadaniem lidera MAB jest opracowanie wniosku zawierającego szczegółowy opis zakresu tematycznego MAB i jego funkcjonowania.

Przewiduje się wieloetapową ocenę wniosku oraz weryfikację śródokresową działalności MAB przez międzynarodowych ekspertów. Finansowanie MAB obejmuje koszty: prowadzenia prac B+R, w szczególności badań stosowanych i prac rozwojowych, funkcjonowania agendy, wykorzystania istniejącej infrastruktury, współpracy między partnerami, transferu wiedzy, a także koszty rozwoju kadry naukowej w zakresie związanym z realizowanymi przedsięwzięciami (np. szkolenia, staże, w szczególności ukierunkowane na wzrost potencjału kadr B+R w przedsiębiorstwach).

• Zwiększanie potencjału kadrowego sektora B+R

Wykwalifikowane kadry sektora B+R są niezbędne dla rozwijania innowacyjnego przemysłu oraz prowadzenia przełomowych badań naukowych i prac rozwojowych o dużym znaczeniu dla gospodarki. Instrument obejmuje realizację projektów polegających m.in. na:

• rozwoju kadr B+R w projektach zespołowych prowadzonych przez wybitnych uczonych z całego świata w jednostkach naukowych lub przedsiębiorstwach pracujących w najbardziej innowacyjnych obszarach, z udziałem partnera zagranicznego;
• realizowaniu projektów badawczych w jednostkach naukowych lub przedsiębiorstwach w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem powrotów do kraju wybitnych naukowców polskiego pochodzenia lub osób mających przerwę w pracy badawczej;
• rozwoju kadr B+R pod kierunkiem naukowca posiadającego wybitne doświadczenie we współpracy z gospodarką w projektach zespołowych, z udziałem studentów, doktorantów i młodych doktorów, prowadzonych w zakresie rozwoju technologii lub świadczenia usług badawczych dla przedsiębiorstw;
• rozwoju umiejętności w zakresie zarządzania badaniami naukowymi, współpracy z przedsiębiorstwami lub w zakresie najnowszych osiągnięć naukowych oraz komercjalizacji wyników prac B+R (w ramach ww. wymienionych instrumentów oraz nowych instrumentów zwiększających kompetencje kadr jednostek naukowych i stopień komercjalizacji wyników badań naukowych i prac rozwojowych);
• prowadzeniu projektów badawczych przez doktorantów (studiujących m.in. w ramach międzynarodowych studiów doktoranckich) lub naukowców odbywających staże w przedsiębiorstwach oraz projektów badawczych realizowanych w ramach programów finansowania pierwszych zespołów badawczych przez uczonych na wczesnym etapie kariery naukowej;
• podnoszeniu kwalifikacji kadr przedsiębiorstw poprzez wsparcie realizowanych przez nich projektów badawczych oraz ich staży w jednostkach naukowych (związanych z realizacją projektów badawczych, w tym zlecanych przez przedsiębiorstwa).

Istotą instrumentów ukierunkowanych na zwiększenie potencjału kadrowego sektora B+R będzie zaangażowanie w jak największym stopniu przedsiębiorstw m.in. poprzez ich udział w określaniu tematyki prac B+R. Instrument przyczyni się do wzmacniania potencjału przedsiębiorstw do realizacji projektów badawczych poprzez rozwój kadr B+R.

Ponadto wspierane będą działania ukierunkowane na pozyskiwanie do pracy naukowej w jednostkach naukowych i przedsiębiorstwach uczonych, którzy posiadają przerwy w pracy.

Instrument zwiększający potencjał kadrowy sektora B+R może służyć wyłanianiu inteligentnych specjalizacji, zgodnie z koncepcją przedsiębiorczego odkrywania, stanowiąc element monitorowania KIS.

Priorytet inwestycyjny 1a (PI 1a) – Typy beneficjentów:

• konsorcja przedsiębiorstw i jednostek naukowych
• konsorcja przedsiębiorstw i uczelni (w tym spółek celowych uczelni)
• jednostki naukowe i ich konsorcja
• uczelnie i ich konsorcja
• instytucje otoczenia biznesu
• beneficjenci projektów pozakonkursowych – podmiot publiczny lub państwowa osoba prawna, wykazujący się odpowiednim potencjałem technicznym i merytorycznym oraz doświadczeniem, odpowiadające za realizację działań o charakterze pilotażowym i systemowym, których zadaniem będzie przede wszystkim opracowanie szczegółowej tematyki instrumentu wsparcia, koncepcji jego realizacji oraz wybór ostatecznych odbiorców wsparcia w procedurze konkurencyjnej, opartej na przejrzystych i obiektywnych kryteriach

Priorytet inwestycyjny 1a (PI 1a) – Terytorialny obszar realizacji:

cała Polska

Priorytet inwestycyjny 1a (PI 1a) – Tryb wyboru projektów uwzględnia następujące czynniki:

• optymalny sposób osiągnięcia celów POIR/osi/PI;
• typ beneficjenta;
• wielkość projektów (planowaną wysokość dofinansowania).

Projekty będą wybierane w trybie konkursowym, co wynika z jego efektywności oraz skuteczności (możliwość wyboru projektów dojrzałych do realizacji).

Przewiduje się także możliwość realizacji projektów w trybie pozakonkursowym, gdzie beneficjentem będzie podmiot publiczny lub państwowa osoba prawna, wykazujący się odpowiednim potencjałem technicznym, merytorycznym oraz doświadczeniem. Wybór ostatecznych odbiorców wsparcia zostanie dokonany w oparciu o przejrzyste i obiektywne kryteria.

Priorytet inwestycyjny 1a (PI 1a) – Planowane wykorzystanie instrumentów finansowych (w stosownych przypadkach):

Na podstawie oceny ex ante instrumentów finansowych PO IR wykonanej przez niezależnego ewaluatora w ramach instrumentów wsparcia planowanych do realizacji w IV osi priorytetowej POIR i finansowanych ze środków PI  1.a nie przewiduje się stosowania instrumentów finansowych.

Priorytet inwestycyjny 1a (PI 1a) – Planowane wykorzystanie dużych projektów (w stosownych przypadkach):

Wybór projektów do dofinansowania w ramach IV osi priorytetowej POIR będzie oparty na trybie konkursowym. Co do zasady finansowane będą projekty nie należące do kategorii dużych projektów. Nie wyklucza to jednak możliwości finansowania dużych projektów, jeśli zostaną wybrane do wsparcia w oparciu o kryteria zaakceptowane przez Komitet Monitorujący POIR.