Fundusze Europejskie 2021-2027 to 72,2 miliarda euro z polityki spójności oraz 3,8 mld euro z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. Łącznie dla naszego kraju to około 76 miliardów euro.

Środki zostaną przeznaczone na realizację inwestycji w innowacje, przedsiębiorczość, cyfryzację, infrastrukturę, ochronę środowiska, energetykę, edukację i sprawy społeczne.

Podstawowym dokumentem, który określa współpracę Unii Europejskiej z Polską, w tym zakresie jest Umowa Partnerstwa – uzgodniona z Komisją Europejską strategia wykorzystania Funduszy Europejskich. Dokument określa cele i sposób inwestowania funduszy unijnych z polityki spójności w perspektywie finansowej 2021-2027.

Fundusze

Polityka spójności na lata 2021-2027 ma obejmować następujące fundusze:

• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) – służy wzmacnianiu spójności gospodarczej i społecznej Unii Europejskiej. Ma on łagodzić dysproporcje w rozwoju europejskich regionów i zmniejszać braki w zakresie rozwoju regionów znajdujących się w najmniej korzystnej sytuacji
• Fundusz Spójności (FS) – służy redukowaniu dysproporcji gospodarczych i społecznych oraz promowaniu zrównoważonego rozwoju. W jego ramach realizowane są strategiczne projekty w obszarach ochrony środowiska i transportu, w tym transeuropejskich sieci transportowych (TEN-T)
• Europejski Fundusz Społeczny+ (EFS+) – ma być głównym narzędziem UE służącym zwiększaniu spójności społecznej i gospodarczej, odpowiadaniu na wyzwania rynku pracy i wyzwania społeczne oraz stymulowaniu zrównoważonego rozwoju gospodarczego poprzez inwestowanie w kapitał ludzki. EFS+ będzie obejmować obecnie rozproszone instrumenty: EFS, Inicjatywę na rzecz osób młodych (YEI), Europejski Fundusz Pomocy Najbardziej Potrzebującym (FEAD) oraz Europejski Program na rzecz Zatrudnienia i Innowacji Społecznych (EaSI)

Proponowane fundusze polityki spójności będzie uzupełniał Fundusz Sprawiedliwej Transformacji. Jest on częścią Europejskiego Zielonego Ładu (European Green Deal) i elementem (I filarem) Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji. Celem FST jest łagodzenie skutków społecznych i ekonomicznych transformacji energetycznej.

Europejski Fundusz Morski i Rybacki (EFMR) to fundusz na rzecz unijnej polityki morskiej i rybołówstwa. Celem funduszu jest szeroko rozumiane wsparcie społeczności nadmorskich, w tym m.in. wspieranie rybaków w przechodzeniu na zrównoważone rybołówstwo czy finansowanie projektów przyczyniających się do tworzenia nowych miejsc pracy oraz podnoszenia jakości życia społeczności nadmorskich w Europie.

Programy

Założenia Umowy Partnerstwa realizowane będą z programów krajowych i regionalnych. Określają one priorytetowe obszary wsparcia i wyznaczają konkretne działania.

Podobnie jak w latach 2014-2020 również w perspektywie finansowej (fundusze europejskie 2021-2027) około 60% funduszy z polityki spójności trafi do programów krajowych. Pozostałe 40% otrzymają programy regionalne, zarządzane przez marszałków województw.

• Znany jest podział środków na poszczególne programy krajowe i regionalne

Programy krajowe będą tematycznie zbliżone do tych realizowanych obecnie. Oznacza to, że pieniądze z polityki spójności zainwestujemy między innymi w rozwój infrastruktury i ochronę środowiska, powiększanie kapitału ludzkiego, budowanie kompetencji cyfrowych czy wsparcie makroregionu Polski Wschodniej.

Programy będą miały podobny zakres tematyczny do tych, które funkcjonowały w perspektywie 2014-2020, dlatego w zestawieniu „umownie” użyto nazw dotychczasowych programów.

Fundusze Europejskie 2021-2027 – Programy Krajowe

Podział środków na poszczególne programy krajowe w perspektywie finansowej (Fundusze Europejskie 2021-2027):

• FEnIKS – Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027 – 25,1 mld euro (między innymi największe inwestycje infrastrukturalne, drogi, koleje, transport publiczny, ochrona środowiska)
• FENG – Fundusze Europejskie dla nowoczesnej gospodarki – 8 mld euro (między innymi innowacje, współpraca nauki i biznesu)
• FERS – Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego 2021-2027 – 4,3 mld euro (między innymi nauka, edukacja, żłobki, sprawy społeczne)
• FERC – Fundusze Europejskie na Rozwój Cyfrowy 2021-2027 – 2 mld euro (między innymi cyfryzacja, sieci szerokopasmowe)
• FEPW – Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej – 2,5 mld euro (specjalna pula wsparcia dla województw Polski Wschodniej)
• Pomoc Techniczna dla Funduszy Europejskich na lata 2021-2027 – 0,5 mld euro (wsparcie dla instytucji wdrażających fundusze UE)
• Program dotyczący sprawiedliwej transformacji – 4,4 mld euro (pomoc w transformacji dla regionów górniczych: śląskiego, małopolskiego, dolnośląskiego, wielkopolskiego, łódzkiego i lubelskiego)
• Program Pomoc Żywnościowa – 0,2 mld euro
• Program Ryby – 0,5 mld euro
• Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej – 0,56 mld euro.

Fundusze Europejskie 2021-2027 – Programy Regionalne

Podział środków na poszczególne programy regionalne w perspektywie finansowej (Fundusze Europejskie 2021-2027), zgodnie ze stanem na dzień 8 grudnia 2022, kiedy to Komisja Europejska zatwierdziła wszystkie 16 programów regionalnych:

• dolnośląskie – Fundusze Europejskie dla Dolnego Śląska 2021-2027 – 2,31 mld euro
• kujawsko-pomorskie – Fundusze Europejskie dla Kujaw i Pomorza 2021-2027 – 1,84 mld euro
• lubelskie – Fundusze Europejskie dla Lubelskiego 2021-2027 – 2,43 mld euro
• lubuskie – Fundusze Europejskie dla Lubuskiego 2021-2027 – 0,91 mld euro
• łódzkie – Fundusze Europejskie dla Łódzkiego 2021-2027 – 2,74 mld euro
• małopolskie – Fundusze Europejskie dla Małopolski 2021-2027 – 2,69 mld euro
• mazowieckie – Fundusze Europejskie dla Mazowsza 2021-2027 – 2,1 mld euro
• opolskie – Fundusze Europejskie dla Opolskiego 2021-2027 – 0,97 mld euro 
• podkarpackie – Fundusze Europejskie dla Podkarpacia 2021-2027 – 2,27 mld euro
• podlaskie – Fundusze Europejskie dla Podlaskiego 2021-2027 – 1,3 mld euro
• pomorskie – Fundusze Europejskie dla Pomorza 2021-2027 – 1,75 mld euro
• śląskie – Fundusze Europejskie dla Śląskiego 2021-2027 – 5,14 mld euro
• świętokrzyskie – Fundusze Europejskie dla Świętokrzyskiego 2021-2027 – 1,46 mld euro
• warmińsko-mazurskie – Fundusze Europejskie dla Warmii i Mazur 2021-2027 – 1,79 mld euro
• wielkopolskie – Fundusze Europejskie dla Wielkopolski 2021-2027 – 2,15 mld euro
• zachodniopomorskie – Fundusze Europejskie dla Pomorza Zachodniego 2021-2027 – 1,69 mld euro

Pieniądze na programy regionalne podzielono według algorytmu opartego na obiektywnych kryteriach, m.in. liczbie ludności i PKB na mieszkańca.

Dodatkowo sześć regionów (śląskie, łódzkie, małopolskie, lubelskie, dolnośląskie i wielkopolskie) otrzyma 4,4 mld euro z funduszu sprawiedliwej transformacji i polityki spójności (3,8 mld euro z FST + 560 mln euro z polityki spójności).

Program dla Polski Wschodniej będzie obejmował sześć regionów – lubelskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie oraz, co jest nowością w perspektywie finansowej (fundusze europejskie 2021-2027), mazowieckie (bez Warszawy i 9 otaczających ją powiatów).