Narastające ryzyko polityczne, wahania notowań surowców oraz ograniczenia podaży wskazywane są jako główne czynniki spowolnienia gospodarczego na świecie, które wpłynie na międzynarodową wymianę handlową w roku 2019.
Jak dotąd spowolnienie gospodarcze najszybciej odczuła Europa Zachodnia. Prognozuje się, że w roku 2019 aż w 20 krajach na 26 badanych odnotowany zostanie wzrost niewypłacalności przedsiębiorstw (+1,2% w strefie euro oraz +6,5% w Europie Środkowej).
Niepokojącym zjawiskiem jest także fakt, że po 8 latach stałego wzrostu, globalny sektor motoryzacyjny zaczyna wykazywać tendencję spadkową, powodowaną głównie obniżeniem się koniunktury oraz niepewną sytuacją polityczną. Tym samym Coface obniżyło ocenę dla tej branży do ryzyka średniego w większości krajów Europy Zachodniej oraz Środkowo-Wschodniej, natomiast w krajach Ameryki Łacińskiej i Północnej – do ryzyka wysokiego.
Ryzyko polityczne poważnym problemem w Europie
Wyraźnie zarysowuje się korelacja sytuacji politycznej i gospodarczej. Wskaźnik Coface dotyczący ryzyka społecznego osiągnął swój najwyższy poziom od 2010 roku. Zjawisko to towarzyszy często wyborom. W roku 2019 warto zatem zwrócić uwagę na głosowanie w Grecji, jak również ewentualne przyspieszone wybory we Włoszech, Hiszpanii i Niemczech.
Zwiększające się niezadowolenie społeczne i wzrost popularności partii antyeuropejskich stają się na tyle znaczące, że mogą doprowadzić po wyborach (które odbędą się w maju 2019 r.) do powstania bardzo podzielonego Parlamentu Europejskiego, co może mieć także negatywny wpływ na międzynarodową wymianę handlową.
Stąd też przekaz Julien’a Marcilly’ego, głównego ekonomisty Coface:
„Pierwszy raz od czasu kryzysu zadłużenia publicznego z lat 2011–2012, w tym roku przedsiębiorstwa muszą stawić czoła jednocześnie dwóm problemom – spadkowi koniunktury i ryzyku politycznemu”.
Szczególnie podatne na zagrożenia gospodarki wschodzące
Spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego w strefie euro (prognozowane +1,6 proc. w 2019 r.) i w USA (+2,3 proc.) naraża rynki wschodzące na wystąpienie efektu domina.
Prognozuje się, że w 2019 roku tempo wzrostu w handlu światowym będzie nadal spadać. Jednakże wskazane zostało także, iż spowolnienie dynamiki wzrostu w Stanach Zjednoczonych ma również pozytywny skutek, ze względu na mniejsze prawdopodobieństwo podwyższenia poziomu stóp procentowych przez amerykańską Rezerwę Federalną, co zmniejsza ryzyko odpływu kapitału z rynków wschodzących.
W roku 2019 należy zatem obserwować czynniki ryzyka politycznego w gospodarkach krajów wschodzących, w tym w Afryce (Nigeria, RPA i Algieria), w której obywatele mają obecnie do dyspozycji więcej możliwości wyrażania swojego niezadowolenia (w kontekście kalendarza wyborczego), ze względu na wzrost dostępności Internetu.
Mimo niepewnej sytuacji politycznej oraz w zakresie bezpieczeństwa, Coface zwraca uwagę na bardziej pozytywne perspektywy dla Mozambiku (obecnie D), w którym odnotowano najwyższy poziom rezerw dewizowych od 2014 roku, a tempo wzrostu gospodarczego przekracza 3%, oraz Rwandy (A4), gdzie notuje się stałą poprawę klimatu dla biznesu, a tempo wprowadzania reform zostało utrzymane.
Wzrost znaczenia gospodarek opartych na przemyśle naftowym
Coface podnosi oceny krajowe gospodarek opartych na przemyśle naftowym, w których ceny ropy utrzymują się na umiarkowanym poziomie, pomimo niestabilnej sytuacji. Należą do nich: Angola (obecnie C), Azerbejdżan (B), Kanada (A2), Zjednoczone Emiraty Arabskie (A3) oraz Trynidad i Tobago (B).
Liban – jak dotąd – wskazany został jako jedyny kraj, któremu obniżono w tym roku ocenę (obecnie D), z uwagi na utrzymującą się trudną sytuację gospodarczą.
Handel zagraniczny Polski w roku 2018
Z opublikowanych przez GUS wstępnych danych wynika, że w roku 2018 obroty towarowe w cenach bieżących wyniosły 940,4 mld zł dla eksportu oraz 961,8 mld zł dla importu. Wymiana handlowa z pierwszą dziesiątką naszych partnerów zagranicznych – podobnie jak rok wcześniej – oscylowała w okolicach 65-66 proc. eksportu i importu ogółem.
Obroty towarowe w USD i EUR
Eksport wyrażony w USD wyniósł w 2018 roku 261,8 mld, a import 267,7 mld (wzrost odpowiednio o 13,1% i o 15,9%). Ujemne saldo ukształtowało się na poziomie -5,9 mld USD, natomiast w roku 2017 bilans ten był dodatni i wyniósł 0,6 mld USD.
Dla obrotów handlowych wyrażonych w euro, dane przedstawiają się następująco: eksport wyniósł 221,0 mld EUR, import 226,1 mld EUR (odnotowano wzrost w eksporcie o 7,0%, a w imporcie o 9,7%). Ujemne saldo wyniosło -5,1 mld EUR wobec dodatniego salda 0,5 mld EUR, w analogicznym okresie 2017 roku.
Obroty towarowe wg krajów
W roku 2018 Polska eksportowała głównie do krajów rozwiniętych: 87,0% (w tym UE 80,4%), co stanowi wzrost odpowiednio o +0,6% i +0,4% w stosunku do roku 2017.
Podobne tendencje odnotowano w imporcie: 65,5% z krajów rozwiniętych (w tym UE 58,3%). Dla porównania dane te w roku 2017 kształtowały się na poziomie 67,7% i 60,4%, a zatem nieco wzrósł import z krajów rozwiniętych (+2,2%), natomiast spadł z krajów UE (-2,1%).
Najmniejszy udział zagranicznej wymiany handlowej odnotowano w 2018 roku z krajami Europy Środkowo-Wschodniej, który w eksporcie ogółem wyniósł 5,8%, a w imporcie 9,1%, podczas gdy w analogicznym okresie roku 2017 wyniósł on odpowiednio 5,8% i 7,9%
Saldo obrotów handlowych
W ujęciu wartościowym ujemne salda obrotów handlowych odnotowano z krajami rozwijającymi się: –176,6 mld zł (-49,1 mld USD, -41,5 mld EUR) oraz z krajami Europy Środkowo-Wschodniej: –32,7 mld zł (-9,1 mld USD, -7,7 mld EUR).
Dodatnie saldo uzyskano natomiast w obrotach z krajami rozwiniętymi +187,9 mld zł (+52,3 mld USD, +44,1 mld EUR), w tym z krajami UE saldo osiągnęło poziom +194,7 mld zł (+54,1 mld USD, +45,7 mld EUR).
Główni partnerzy handlowi Polski w roku 2018
W 2018 roku wśród głównych partnerów handlowych Polski odnotowano wzrost eksportu oraz importu do wszystkich krajów z pierwszej dziesiątki, z wyjątkiem Włoch w eksporcie.
Obroty eksportowe z pierwszą dziesiątką naszych partnerów handlowych w roku 2018 wzrosły o +0,6% w porównaniu do roku ubiegłego i stanowiły 66,8% eksportu ogółem (wobec 66,2% w 2017 roku). Import ogółem z tej grupy krajów stanowił w roku 2018 64,7% (wobec 65,7% w 2017 roku), a zatem odnotowano w tym zakresie spadek udziału importu o 1%.
Największym zagranicznym partnerem handlowym Polski były w roku 2018 Niemcy. Udział Niemiec w polskim eksporcie wzrósł w porównaniu z analogicznym okresem 2017 roku o 0,7% i wyniósł 28,2%, a w imporcie obniżył się o 0,7% i stanowił 22,4%. Dodatnie saldo obrotów handlowych z Niemcami wyniosło 49,5 mld zł (+13,7 mld USD, +11,6 mld EUR), wobec 39,0 mld zł (+10,2 mld USD, +9,1 mld EUR) w 2017 roku.
Podsumowanie
Należy zwrócić uwagę, że sytuacja polityczna na świecie ma bezpośredni wpływ na kształtowanie międzynarodowej wymiany handlowej. Niepewność bądź brak stabilizacji politycznej powoduje także negatywne tendencje oraz wprowadza element ryzyka w gospodarce.
Z punktu widzenia rynku Unii Europejskiej należy zwrócić uwagę na zbliżające się wybory do Parlamentu Europejskiego (maj 2019 r.), jak również fakt, iż do głosu w poszczególnych krajach dochodzą coraz częściej partie antyeuropejskie. Dodatkowo odczuwalne jest wyraźne spowolnienie gospodarcze w państwach UE oraz trudniejsza sytuacja przedsiębiorstw, co wpływa negatywnie na perspektywy zagranicznej wymiany handlowej w roku 2019, także z perspektywy Polski.
Kraje Unii Europejskiej są bowiem naszym największym partnerem handlowym (jako grupa państw), co potwierdzają dane za rok 2018 (80,4% eksport, 58,3% import). Ponadto głównym kierunkiem naszej zagranicznej wymiany handlowej są kraje rozwinięte.
Indywidualnie natomiast – jako państwo – przodują tutaj Niemcy (28,2% eksport, 22,4% import).
A zatem warto zwrócić uwagę, że stabilizacja polityczna w poszczególnych krajach UE będzie miała istotne znaczenie dla rozwoju gospodarczego Europy, co ma bezpośrednie przełożenie także na handel zagraniczny Polski i wzrost gospodarczy w naszym kraju.
